Kažu da je izvesni Petar Blagojević bio prvi srpski vampir, dok je Sava Savanović opisan i u književnosti, srpska reč "vampir" jedna je od reči koja postoji u svim jezicima sveta. Ali da li ste znali da je grof Drakula, odnosno najpoznatiji nosilac ovog lika – Bela Lugoši, svoju karijeru započeo na pozorišnim daskama u Subotici?
Avanturista od malih nogu
Priča o Beli Lugošiju počinje krajem XIX veka u Lugošiju, u delu Banata koji je nekada pripadao Austrougarskoj a danas Rumuniji. Rođen je 20. oktobra 1882. godine kao Bela Ferenc Deže Blaško, u porodici koju bolji poznavaoci smatraju bunjevačkom. Otac mu je bio bankar Ištvan Blaško(vić), a majka Paula de Vojnić.
Rano ostaje bez oca, zbog čega dolazi do cepanja porodice - majka odlazi u Suboticu, dok Bela ostaje na čuvanje porodici u Lugošiju. Ova promena uticaće značajno na mladog Belu. Sa 17 godina napušta školu i beži od kuće. Bez zanata i preteranog umeća, snalazio se kako je znao. U početku radi na železnici, ali ubrzo shvata da je ono što je ispunjavalo njegovu dušu ipak gluma. Ova želja ga vodi put Subotice gde svoje prve glumačke korake ostvaruje na daskama Subotičkog pozorišta.
Foto: Wikimedia commons / Retronaut - Lugoši iz subotičkih dana
Zapravo, njegova prva uloga upošte nije bila niti glavna niti zahtevna, bio je jedan od članova hora te vremenom ostvaruje sve veće uloge u operetama. Ispostaviće se da je mladi avanturista uz to i talentovan, te dobija i one ozbiljnije uloge u Šekspirovim komadima. Neki navode da je u godinama pre Prvog svetskog rata jedno vreme bio i član somborskog pozorišta, ali su informacije o ovom periodu pomalo nejasne i zasnovane na pomalo izbledelim pričama savremenika.
Nastavak karijere Lugošija će voditi iz Subotice preko Segedina do Budimpešte, gde dolazi u samo osvit Prvog svetskog rata. U periodu od 1913. do 1919. godine bio je jedan od članova Mađarskog narodnog pozorišta, gde je, uprkos kasnijim tvrdnjama holivudske mašinerije, imao bogatu karijeru ali u vidu manjih i pratećih uloga.
Rat donosi regrutaciju, kojoj se odaziva, a koja ga vodi na hladni ruski front. Zbog svojih ratnih zasluga dobija čin kapetana i medalju za hrabrost.
Ipak, dok se s jedne strane borio za carsku vojsku, njegov politički angažman bio je protivan rigidnom i zaostalom polu-feudalnom sistemu u kome je živela tadašnja Mađarska. Pristupa raznim levičarskim grupama i aktivno radi na jačanju prava glumaca. Ovo ga stavlja na crnu listu poželjnih, te je posle neuspešne Mađarske revolucije 1919. godine morao da napusti zemlju.
Foto: Wikimedia Commons
Holivudski Kralj horora
Iako je svima poznat kao Grof Drakula, Lugošijeva filmska karijera počela je još u Mađarskoj gde 1917. godine glumi u nemom filmu “Az ezredes” (Pukovnik). Filmsku karijeru kratko nastavlja i u Nemačkoj, u koju dospeva posle odlaska iz Budimpešte. Njegov konačni cilj, kao i mnogim imigratima koji su tih godinama odlazili iz ostataka Austrougarskog carstva, bile su Sjedinjene Američke Države. Službenih američkog imigrantskog biroa zabeležio je i tačan dan njegovog dolaska u “obećanu zemlju”, bilo je to marta 1921. godine.
Tokom naredne decenije, Bela se još jednom obreo na dokovima Njujorka, radeći kao lučki radnik. Formira i malu pozorišnu trupu koja putuje od grada do grada igrajući predstave na mađarskom. Tih godina uzima i prezime Lugoši, po svom rodnom gradu.
Presudna godina za njegov glumački proboj bila je 1927. godina kada dobija ponudu da glumi Drakulu u brodvejskoj adaptaciji dela Brama Stokera. Markatan, vitak, aristokratskog držanja i prodornih očiju sa jakim egzotičnim akcenotm, Lugoši je bio savršen za ulogu manipulativnog rumunskog velikaša koji je dane u beskraju provodio u potrazi za voljenom ženom i sledećom žrtvom.
Jedno je vodilo ka drugom, te dve godine kasnije glumac dospeva u Kaliforniju koju je posle zlatne, tresla holivudska groznica. Iako nije bio prvi izbor za ulogu Drakule, Lugoši je ipak uspeo da nagovori studio “Univerzal” da mu pruži šansu. Ispostaviće se je izbor bio uspešan. Film je u kratkom roku postao veliki hit, a grof Drakula u Lugošijevoj izvedbi jedan od najpoznatijih zlikovaca svih vremena.
Naredne decenije karijere Lugoši će provesti igrajući uglavnom negativce u hororima, zbog čega će i poneti titulu “Kralj horora”.
Foto: Wikimedia Commons - Lugoši u "Gavranu"
„Čudovište iz Sombora“
Jedna zanimljiva crtica iz ovog vremena govori o pokušaju da se snimi film pod nazivom “Čudovišta iz Sombora”. Naslovne uloge trebalo je da igraju Lugoši i druga najveća zvezda horor žanra - Boris Karlof. Bio je spreman scenario, film je uvršten u marketinški plan “Univerzala”, čak je odštampan i plakat, ali… isprečio se Drugi svetski rat. Umesto okršaja Frankeštajna i Drakule, publika je naredne četiri godine provela gledajući izveštaje sa fronta u kojima su se sukobljavali neki mnogo veći i stvarniji negativci.
Ratne godine i vreme optimizma koje je usledilo posle toga, uticalo je i na promenu ukusa publike, a samim tim i do gotovo potpune marginalizacije horor žanra. Poslednje dve decenije karijer Lugoši će provesti igrajući u B produkcijama, na malim scenama, prihvatajući bilo koju ulogu kako bi prehranio porodicu. Bio je oženjen pet puta i imao jednog sina. Govorkalo se da je u tom periodu postao zavisan od raznih lekova.
Bela Lugoši, najpoznatiji filmski Drakula, umro je 1956. godine u 73. godini od posledice infarkta. Prema njegovoj želji, sahranjen je u kostimu Drakule. Četiri godine kasnije dobio je i svoju zvezdu na Holivudskom bulevaru slavnih.
U znak sećanja na slavnog sugrađanina, jedno vreme su se u Subotici održavali “Dani Bele Lugošija”.
*Naslovna fotografija: Wikimedia Commons / Univerzal
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
PRIVATAN SMEŠTAJ VILA JOVANA
