Nedaleko od Prijepolja, u dolini reke Mileševa, nalazi se istoimeni manastir. U njegovoj crkvi Hristovog rođenja, naslikana je jedna od najlepših fresaka srpske i evropske srednjovekovne umetnosti – Beli anđeo. Iako je, zapravo, tek deo veće kompozicije, anđeo Gavrilo, koji pokazuje na prazan Hristov grob, postao je jedan od najpoznatijih ikonopisačkih motiva. Ova freska ima koliko potresnu, toliko i veličanstvenu istoriju. Kao i motiv o kojem govori, i sama je vaskrsavala. Čak je bila jedan od motiva koji je prikazan u televizijskom povezivanju Severne Amerike i Evrope. Priča se i da je njegov lik poslat u svemir kako bi mogućim vanzemaljskim oblicima života ukazao na dobronamernost ljudskog roda.
Arhangel Gavrilo – nosilac blagovesti
Manastir Mileševa snovao je kralj Vladislav (sin Stefana Prvovenčanog) kao crkvu u kojoj će biti sahranjen i to 1219. godine. Nekoliko godina nakon završetka radova počinje se sa oslikavanjem crkve.
Freska Beli anđeo nalazi se na južnom zidu zapadnog traveja (arhitektonsko udubljenje u zidu). Freskopisali su je Grci koji su bili izuzetno nadareni i koji su bili školovani u Solunu, Nikeji i Carigradu. Iako je slavu stekao kao izdvojeni motiv, Beli anđeo je, zapravo, deo veće kompozicije – Mironosnice na Hristovom grobu. Ova freska prikazuje anđela Gavrila koji, raširenih krila, sedi na kamenu i rukom pokazuje na pećinu na kojem je položeno Isusovo telo nakon raspeća. Žene koje su došle na mesto njegovog večnog počinka prizor posmatraju pomalo zbunjeno, da ne kažem pomalo u strahu. Međutim, Beli anđeo, obučen u beli hiton, već zna veliku tajnu i želi da je podeli sa ljudima. Grob u kojem je Hrist sahranjen je prazan. Gavrilo je, kao anđeo izaslanik i nosilac vesti bio poslat na Zemlju i u trenutku pre Isusovog začeća kako bi Bogorodici blagovestio da će roditi spasitelja. Tako se javio i na samom kraju Hristovog života kako bi ljudima preneo da je Isus vaskrsao i prešao u život večni.
Pored izvanrednog slikarskog umeća da dočara čistotu, mir i ljubav koju u sebi nosi arhangel Gavrilo, Beli anđeo jedan je od prvih ikonografskih dela koje vas gleda pravo u oči i to iz kojeg god ugla da posmatrate.
Freska skrivena 400 godina
Nakon 3 veka od izrade ove freske, ona biva sakrivena, a preko nje izrađena druga. Tek u 20. veku, prilikom restauracije manastira, Beli anđeo promalja svoje lepo krilo i milo lice. Nakon što se ukazala, freska arhangela Gavrila biva restaurirana. Iako se nalazi u malom gradu u Srbiji, ona postaje međunarodni simbol ljubavi, vere i nade i poruka mira i razumevanja. Iako se gotovo pola veka nalazila ispod drugog umetničkog rada, kada je došao pravi trenutak, arhangel Gavrilo ponovo dolazi kako bi po vasceloj zemlji širio svoju poruku i blagovesti.
Beli anđeo u svemiru
Iako se može naći na različite priče o tome kako je slika freske Belog anđela otišla u kosmos kako bi, eventualnim vanzemaljskim oblicima života, pokazala lepote i veru koje neguje naša planeta, ovo se, nažalost, ipak nije dogodilo.
U svemirskim letelicama Vojadžer 1 i 2, NASA jeste u svemir poslala zlatne ploče (takozvani zlatni zapis) na kojem su bile fotografije i zvukovi koji prikazuju raznolikost života na Zemlji. Nažalost, među ovim fotografijama nije se našao i mileševski Beli anđeo. Ovo je potvrdio i istoričar koji radi u NASA-i, dr Vilijam Beri.
Međutim, ovo nije jedini navod bestelesnog putovanja ove freske. Godine 1962, uspostavljena je satelitska veza između Evrope i Severne Amerike. Na probnom, prvom, prenosu koji se odigrao 11. jula, nije bilo snimaka iz Srbije. Međutim, na zvaničnom i javnom puštanju u rad prvog signala između evropskog i američkog kontinenta, koji se desio 23.jula 1962. godine našla se i freska Belog anđela.
Danas je ova freska jedna od najpoznatijih motiva i simbola ne samo hrišćanske vere u vaskrsenje, već i ljubavi, mira i čovečnosti.
Naslovna fotografija: Levan Ramishvili
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
