Nemoguće je izgovoriti ime ovog sela bez osmeha. Ne, zaista pokušajte: “Mo–šo–rin”. Sigurno vam je zadnji slog izmamio osmeh.
Ali pored toga što je ime neobično i zabavno, ovo mesto poznato je i kao pravi mali raj stvoren upornim radom vrednih ljudi i rasadnik nekih od najpametnijih srpskih glava.
Šta je to što Mošorin čini tako plodnim?
S padina Titelskog brega…
Zaleđe Titelskog brega, relativna blizina reke Tise i plodno zemljište bili su povod da se prastanovnici Mošorina nasele na ovom području još u srednjem bronzanom dobu, preko oko 3.500 do 4.000 godina. Bogata kultura, sačuvana na arheološkom nalazištu Feudvar, prema mišljenju arheologa opstala je sve do dolaska Kelta, za vreme starijeg gvozdenog doba.
Sigurno je da je i narednom periodu područje oko Titelskog brega bilo naseljeno Ilirima, Keltima, Draćanim,a Sarmatima, Hunima, Gepidima, Avaarima, Bugarima, Mađarima i Slovenima, ali se prvi spomen naselja pod sadašnjim imenom beleži tek za vreme turske vlasti, sredinom XVI veka. Selo je još tada bilo većinski srpsko naselje, a u spisima o status titelske nahije spominje se kao Muzorin. Posle austrijsko-turskog rata, čuvenim Karlovačkim mirom iz 1699. godine, Mošorin potpada pod vlast Austrijskog carstva. Negde u to vreme, ovaj deo Bačke poneće ime Šajkaška po austrijskim vojnicima Šajkašima, koji su plovili Savom, Tisom i Dunavom u dugim, uskim brodovima zvanim šajke.
Iako je u početku Mošorin imao vojni status, sredinom XVIII veka dolazi do prelaska u sela u civilni status i iseljavanja graničara koji su većinom bili Srbi u druge delove carstva i Rusiju. U narednim vekovima, Mošorin je bio deo kratkotrajne Srpske Vojvodine (autonomnog regiona u Austrijskom carstvu) i Vojne granice.
Od sredine XIX veka naglo dolazi do rasta broja stanovnika, uglavnom sa dolaskom Nemaca i nešto Mađara, ali selo do današnjih dana ostaje većinski srpsko. Na to su uticale i seobe Srba iz Dalmacije i Hrvatske za vreme austrijske vladavine, te Bosne posle Drugog svetskog rata.
Do visina srpske kulturne i političke scene
Pored svoje vojne funkcije, Mošorin je pretežno bio poljoprivredno i stočarsko naselje, sa tek ponekim zantlijom. Jedan od njih je bio otac proslavljenog srpskog političara, pravnika i narodnog tribuna Svetozara Miletića, koji se 1826. godine rodio u Mošorinu kao jedno od sedmoro dece siromašnog zanatlije. Zahvaljujući njemu, selo je velikim slovima upisano u srpsku istoriju.
Ipak, Miletić nije bio jedini izdanak plodne šajkaške ravnice. Čitav vek pre njegovog rođenja, 1730. godine Mošorine je dobio prvu školu koju su vodili lokalni sveštenici. O značaju koji je pridavan obrazovanju svedoči činjenica da je krajem XIX veka školu pohađalo 200 đaka.
Značajna je i crkva Svete Trojice, sazidana 1793. godine ne mestu starije crkve posvećene svetom Nikoli. Ipak, ovaj potonji svetac nije sasvim zaboravljen. Zahvaljujući proti Svetozaru Vaškaliću, rođenom Mošorincu i sinu lokalnog trgovca Trifuna Vaškalića, tridesetih godina XX veka podignuta je Kapela prenosa moštiju sv. Nikole. Crkva je protina zadužbina i bila je namenjena za ženski manastir. Značajna je i po tome što je ikone na platnu naslikao proslavljeni slikar Uroš Predić.
U ovakvom selu i okruženju rođeni su i odrastali brat Svetozara Miletića, Gregorije Miletić bugarski učitelj i književnik, Aron Maletin advokat i dobrotvor, velika književnica Isidora Sekulić, akademik Dušan Kanazir, doktor društvenih nauka Mladen Dražetin, slikar Ilija Kolarić, odbojkaš Vasa Mihić, fudbaler Milan Radin i drugi.
Ukrajinski Mošorin
Pored toga što je Mošorin danas poznat po velikom stočnom fondu i čuvenim mlečnim proizvodima, selo krije još jednu zanimljivost.
Naime, specifično ime Mošorina nalazi se i na karti Ukrajine, Naime, kada je 1573. godine ukinuta Potisko-pomiroška granica, došlo je do velikog iseljavanja graničara, većinom srpskog porekla, u tadašnju carsku Rusiju, današnju Donjecku oblast u Ukrajini. Novu domovinu nazvali su Slovenoserbija ili Nova Srbija, a novoformirana sela su ponela imena iz zavičaja.
Tako je nekadašnji Ivankovac postao Mošorin, koji danas čuva uspomenu na svoju graničarsku prošlost. Na centralnom trgu nalazi se skulptura koja predstavlja Srbina, Kozaka i Rusa, dok je u muzeju kopija “Seobe Srba” Paje Jovanovića.
Ako ipak ne možete da pronađete Mošorin na karti, potražite Nekrasivku, kako danas glasi naziv ovog mesta.
*Naslovna fotografija: Wikimedia commons / Panadjur
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
